1981, De Turfsteker, Pieter de Monchy

Kloosterplein, nabij Herenweg 109, Vinkeveen

Onder een moeraseik op het Kloosterplein in Vinkeveen staat dit bronzen beeld van een veenarbeider, een turfsteker. De turfsteker is een toepasselijk symbool voor het dorp, omdat de Vinkeveense Plassen zijn ontstaan door vervening. Die turf werd vinke genoemd, een lichte kwaliteit turf. De turfsteker heeft een stikijzer in de handen, hij is bezig met het steken van de turf.

Het beeld is in 1980 bij het jubileum van de Rabobank aan de bevolking geschonken. Het museum De Ronde Venen in Vinkeveen laat het verhaal van de turfwinning herleven.

Voor werkstuk of spreekbeurt

Dit kunstwerk is gemaakt door Pieter de Monchy. Je ziet een man die werkt. Over dat werk gaat de kunst. Vroeger, toen de plassen er nog niet waren, werd er hard gewerkt in het veen. De kunstenaar laat ons één van de oude beroepen uit die tijd zien. Je zal er vast wel eens van gehoord hebben. Turfstekers zijn er nu haast niet meer. Deze staat hoog en droog op een sokkel. De schep, die hij bij zich heeft, is een stikijzer. Daar werkten alle turfstekers mee. Die schep is ook iets dat nu bijna niet meer bestaat. Deze kunst lijkt wel een geschiedenisles, maar dan in brons bij een parkje in plaats van in een geschiedenisboek op school.

kunstenaar
naam	Pieter de Monchy
geboortejaar	1916, overleden 27 april 2011.
geboorteplaats	Hengelo
woonplaats	De Ruyschlaan 153, Amstelveen
website	De kunstenaar zelf heeft geen website, maar Pieter de Monchy staat wel op de Amstelveenweb
object
titel	De turfsteker
onthulling / ingebruikneming	27 november 1981
budget / begroting / kosten	Gift, aanpassing door de gemeente van de omgeving: f 3850
formaat	Beeld 100h
technieken	beeldhouwen
materialen	brons
uitvoering	Sokkel: Cortlever – Agricola BV Natuursteenindustrie, Amsterdam
omschrijving	Beeld van een veenarbeider met een stikijzer, bezig met het steken van turf
sokkel	Basaltlava 42b x 42d x 93h
locatie
soort locatie	Plein
adres	Kloosterplein
plaats	Vinkeveen
opdrachtgever/opdracht
opdrachtgever	Rabobank Vinkeveen als geschenk aan de voormalige gemeente Vinkeveen
soort opdrachtgever	privaat
soort opdracht	Kunstopdracht openbaar

Veenarbeid vroeger     

Een beeld van de Turfsteker hoort eigenlijk in Vinkeveen gezien de voormalige vervening in de omgeving. Turfstekers waren boeren die voor eigen gebruik turf staken om de winter door te komen. Maar er waren ook (mobiele) beroepstekers, in dienst van de gemeente of een maatschappij. Er werden zelfs gastarbeiders (uit Duitsland) ingehuurd. Het beroep is inmiddels nagenoeg uitgestorven. Alleen in De Peel, Drente en Vinkeveen worden nog wat turfjes gestoken voor kleinverbruik.

Turftrappen en steken

Tot de 16^e eeuw werd het mosveen (een dik pakket boven water) gestoken maar toen dat op was ging men veen gebruiken dat zich onder water bevond: het z.g. slagturven. Het veen werd met een baggerbeugel opgebaggerd en uitgespreid over de legakker. Hier liet met het drogen en men verdichtte dit extra door het vast te trappen door de turftrappers. Met een enorme hark, de klauw, werden lijnen over het veen getrokken, waarlangs de turf gestoken werd met het stikijzer. Na ong. zes weken was de turf droog en kwam op lange rijen te staan om verder te drogen.

De Turftrapster, 1979, Pieter de Monchy, Amstelveen

In Amstelveen staat een ander beeld van Pieter de Monchy dat als een pendant kan worden gezien. In de schilderkunst zijn het twee (huwelijks)portretten die bij elkaar horen. In ons geval is het heel verleidelijk om in de Turftrapster de echtgenote van de Turfsteker te zien. De beheerders van het Amstelveenweb zijn zo aardig geweest om haar te koppelen (linken) met de onze Turfsteker. Zo beschouwd komt het echtpaar via internet vice versa bij elkaar. We zouden kunnen spreken van  een ‘WAT’ relatie:  working apart together/ samen apart werken.

Plaatsing beeld

De situering van een beeld is een (belangrijk) aspect waar we niet direct bij stil staan. In het gemeentearchief zijn stukken aanwezig waaruit de zorg blijkt m.b.t. omgeving van het beeld.

“Motieven om tot een gevarieerde indeling te komen zijn o.a.: de plaatsing van het beeldje in het middengebied, het zo goed mogelijk laten uitkomen van het beeldje, het vergroten van de belevingswaarde door het maken van een loop- en zitgelegenheid en het realiseren van een gevarieerde plantengroei”.

Genoemde motieven hebben geleid tot het plan met een heuvel maximaal 40 cm boven het maaiveld aansluitend op de wortelvoet van de aanwezige moeraseik. Met deze heuvel wordt getracht het accent van de hoger geplaatste moeraseik enigszins af te zwakken door het vloeiende verloop van de hoogtelijnen. Tevens zorgt de aangebrachte grond voor een goede voedingsbodem voor de nieuw aan te brengen beplanting. Aangezien mensen graag tegen een achterwand zitten is achter de banken een halfhoge palissade gepland. Vanwege het kosten aspect is het materiaal sober gehouden, t.w. biels en houtschors..

Achtergronden

Er was wat discussie vooraf wie de eigenaar zou zijn van dit beeldje op gemeentegrond en wie het onderhoud zou doen. Het beeldje staat onder een moeraseik en het looizuur geeft aanleiding tot extra schoonmaakkosten. In 1980 bestond de Rabobank 75 jaar in Vinkeveen. Bij die gelegenheid werd het bronzen beeld uiteindelijk geschonken. Op 27 november 1981 onthulde de burgemeester van Vinkeveen, Drs. Th. A.M. Elsen, het beeld en daarmee werd het eigendom van de gemeente.